کد مطلب:36137 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا معاد جسماني است يا روحاني؟

انسان مركّب از دو چيز است: يكي همان بدن محسوس جسماني كه از سنخ ماديّات است و ديگر نفس ناطقه كه آن را «روح» هم گويند و از عالم مجرّدات است. هر يك از اين دو را خوشي و ناخوشي اي است كه ويژه آن است. خوشي يا لذّت عبارت است از دريافتن آنچه براي درك كننده گوارا و سازگار است و ناخوشي يا اَلَم، عبارت است از دريافتن آنچه براي درك كننده ناگوار و ناسازگار است.
لذّتهاي جسماني، آن است كه براي قواي جسمانيه گوارا است و درك كننده آن نيز قواي جسمانيه است; مانند لذت خوردن و آشاميدن و نيز استشمام و شنيدن و ديدن.
آلام جسماني، ضد امور ذكر شده است; مانند گرسنگي، تشنگي و نيز خوردن و آشاميدن خوردنيها و آشاميدنيهاي ناگوار يا استشمام بوهاي بد.
لذات نفس ناطقه را «لذات روحاني» گويند و چون نفسِ سالم دو قوّه دارد:
يكي قوّه علمي و ديگري عملي و از اين رو لذتهاي آنها نيز بر دو قسم است:
يكي آن كه متعلّق به قوّه علمي است; مثل لذّت بردن از درك حقايق اشيا كه مطابق واقع است از قبيل شناختن مبدأ و صفاتش و شناختن خود و معاد و ديگر اشيا به گونه حق و صواب، و ديگري لذّاتهايي كه متعلّق به قوّه عملي است; مثل لذّت بردن از صفات جميله و اخلاق پسنديده; چون توكّل و رضا و زهد و تقوا و اخلاص و انس به خدا و شكيبايي در سختي ها و سخاوت و مروّت و يقين و ايمان و وقار و... .
آلام روحاني نيز بر دو قسم است: يكي آلامي كه از آنِ قوّه علمي است; مثل آگاهي از جهل بسيط و جهل مركّب كه امور را بر خلاف آنچه بوده است، گمان برده باشد. و ديگر، آلامي كه متعلّق به قوّه عملي است; يعني تألّم او از صفات و خصال زشت و ناپسند مثل

ـ959ـ
حسد، بخل، عداوت، كينه، قساوت، كبر، عجب، ريا و... .
با روشن شدن اين مقدّمه آشكار مي گردد كه معاد نيز بر دو قسم است:
يكي معاد جسماني، كه عبارت است از برانگيخته شدن بدن و رسيدن آن به لذّتهاي جسماني كه عبارت است از ثواب، يا آلام جسماني كه عبارت است از عذاب.
ديگر، معاد روحاني كه عبارت است از رسيدن روح به لذتها يا آلام روحاني.
ثبوت قسم اوّل(معاد جسماني) مورد اتفاق مسلمانان است، بلكه همه ارباب ملل و شرايع آن را پذيرفته اند.
ولي گروهي، قسم دوم(معاد روحاني) را انكار كرده اند. آنچه مذهب محققان حكما و ارباب شريعت و فقيهان و عرفان است، اين است كه هر دو گونه معاد ثابت است و مي گويند پس از مفارقت نفس از بدن، برايش لذتها يا آلام روحاني خواهد بود تا اين كه خداوند متعال اموات را زنده گرداند و ارواحشان را به بدنهايشان باز گرداند و پس از تعلّق ارواح به بدنها، آنها را نيز هم لذّتهاي جسماني است و هم لذّتهاي روحاني. شكّي نيست كه جمع شدن لذّتها و آلام جسماني با لذّتها و آلام روحاني محال نيست; همچنان كه در اين عالَم نيز جمع هر دو لذّتها يا هر دو آلام رواست.

( بخش پاسخ به سؤالات )


ـ960ـ